Dr hab. Błażej Skrzypulec (UJ), dr hab. Wiktor Lewandowski (UW) oraz prof. Marcin Magierowski (UJ CM) otrzymali Nagrody Narodowego Centrum Nauki 2024, przyznawane najlepszym młodym badaczom i badaczkom pracującym w polskich ośrodkach naukowych.
Przyznawana od 2013 roku Nagroda NCN jest wyróżnieniem dla naukowców młodego pokolenia, którzy osiągnęli znaczące sukcesy naukowe w ramach badań podstawowych. Laureaci są wybierani w trzech grupach dyscyplin: naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce, naukach o życiu oraz naukach ścisłych i technicznych. Nazwiska tegorocznych zwycięzców ogłoszono w środę podczas gali w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie.
„Prowadzenie badań naukowych przyczynia się do dobrej, nowoczesnej edukacji, wzmacniania pożądanych procesów społecznych, ale również budowania przewag konkurencyjnych w świecie zdominowanym przez nowoczesne gospodarki oparte na wiedzy. Naukowcy pracujący w polskich instytucjach mają inspirację, mają potencjał, aby brać udział w takim wyścigu. Chcą być nie tylko obserwatorami postępu naukowego, ale przede wszystkim jego aktywnymi uczestnikami i kreatorami” – zaznaczył podczas uroczystości dyrektor NCN prof. Krzysztof Jóźwiak. Zwrócił jednocześnie uwagę na konieczność inwestowania w badania naukowe, aby te mogły się rozwijać, a także na potrzebę zwiększenia finansowania NCN jako instytucji spełniającej centralną rolę w systemie finansującym badania podstawowe.
Przewodnicząca Rady NCN prof. Anetta Undas podkreśliła natomiast, że tegoroczni laureaci to osoby, które „walczyły o swoje pomysły, wyjeżdżały za granicę kosztem innych zadań, walczyły o swoje dane, nie zniechęcały się negatywnymi recenzjami, miały czas i energię, żeby poprawiać, dorabiać, rozszerzać, by ostatecznie w prestiżowych czasopismach ich prace się ukazały”. „W końcu mam wrażenie, że nasi laureaci to osoby, które miały szczęście, ponieważ w odpowiednim momencie swojej kariery trafiły na właściwych mentorów. Osoby, które pozwoliły im rozwinąć skrzydła i, mało tego, pozwoliły tym osobom odlecieć, zbudować własne zespoły, niezależność – wartość, która w nauce jest niezwykle ważna” – podkreśliła prof. Undas.
Laureatem w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce został dr hab. Błażej Skrzypulec, profesor na Wydziale Filozoficznym UJ, którego głównym obszarem zainteresowań jest filozofia percepcji. Kapituła doceniła jego pracę nad „strukturalnymi aspektami doświadczeń percepcyjnych”. W laudacji zwrócono uwagę na rozmach podejmowanych przez niego zagadnień i spójność koncepcji, a także szeroką recepcję osiągnięć. Jak wskazano, wyniki naukowca publikowane w czasopismach filozoficznych są cytowane przez najważniejszych filozofów umysłu, psychologów, neurobiologów, kognitywistów, a także badaczy z takich dziedzin, jak biologia chemiczna i nauki o żywieniu.
„Traktuję tę nagrodę jako wyróżnienie humanistycznej niszy, która jest bardzo techniczna, trudna dla odbiorcy, jaką jest analityczna filozofia percepcji. Cieszę się, że tego rodzaju badania naukowe są doceniane” – zaznaczył badacz.
Za „przełomową technikę wytwarzania chiralnych nanomateriałów fotonicznych” nagrodą w kategorii nauk ścisłych i technicznych wyróżniono dr. hab. Wiktora Lewandowskiego, profesora na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Badacz zajmuje się fotoniką i chemią materiałów. Naukowiec podkreślił w przemówieniu, że nagrodę NCN odbiera jako wyróżnienie dla całego zespołu badawczego.
„Ta nagroda jest dla mnie szczególnie istotna ze względu na ludzi, którzy tworzą NCN, i rolę, jaką mu nadają. W pełni utożsamiam się z dążeniem do doskonałości naukowej, wspieraniem naukowców na każdym etapie ich kariery naukowej, otwartości i zachęcania do zadawania sobie trudnych pytań i stawiania odważnych hipotez” – przyznał naukowiec. Dodał, że wyróżnienie jest również „inspiracją, by odkrywać nowe elementy na pograniczu chemii, fotoniki, biotechnologii”. „Głęboko ufam, że będą za tym szły nowe, ciekawe odkrycia naukowe, a być może również realny wpływ na przyszłość – czy w robotyce, gdy poprawimy widzenie robotów, czy w przesyłaniu danych, gdy pozbędziemy się kabli łączących komputer z ekranem, czy wreszcie pomagając chirurgom w operacjach endoskopowych” – wskazał Wiktor Lewandowski.
Prof. Marcin Magierowski z Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego został wyróżniony w naukach o życiu. Naukowiec prowadzi multidyscyplinarne badania z zakresu biomedycyny, a jego badania obejmują fizjologię, patofizjologię, farmakologię i gastroenterologię. Głównym przedmiotem jego badań jest dobroczynne działanie molekuł kojarzonych jako szkodliwe dla życia. Tytuł osiągnięcia, za które otrzymał Nagrodę NCN, to „tlenek węgla i siarkowodór jako kluczowe przekaźniki sygnałowe w patogenezie i farmakologii zmian w obrębie przewodu pokarmowego”.
Badacz w swojej przemowie wskazał na rolę żony w jego osiągnięciach. „W perspektywie dzisiejszego wieczoru widzimy, że mamy trzech laureatów NCN. Chciałbym podkreślić, że w mojej nagrodzie wkład kobiety był przeogromny. Nie tylko zainicjowana była moja droga naukowa, ale też Kasia brała udział aktywny udział w działalności badawczej” – podkreślił. Dziękował także swoim nauczycielom oraz zespołowi, z którym pracuje. „W naszej branży bez pracy zespołowej nie ma sukcesów indywidualnych” – dodał.
W tym roku do nagrody zgłoszono 150 nazwisk. W naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce rywalizowało 51 kandydatek i kandydatów, w naukach ścisłych i technicznych – 57, a w naukach o życiu 42. Laureatów wyłoniła kapituła złożona z członków Rady i dyrektora NCN.
Najważniejszym kryterium, jakim kieruje się kapituła oceniająca osiągnięcia kandydatów do nagrody, jest ich doskonałość naukowa i międzynarodowa rozpoznawalność. Kandydatki i kandydaci do nagrody NCN muszą mieć znaczące osiągnięcia naukowe, udokumentowane publikacjami afiliowanymi w polskiej instytucji naukowej. Od bieżącego roku jednym z kryteriów nie jest już wiek metrykalny naukowców (do 40. roku życia), a wiek akademicki – kwalifikują się osoby, które stopień doktora uzyskały do 12 lat wcześniej. Wymagany okres można było wydłużyć o przerwy w karierze naukowej poświęcone na opiekę nad dziećmi i ich wychowanie lub spowodowane chorobą kandydatki lub kandydata.
Serwis PAP Nauka w Polsce objął wydarzenie swoim patronatem. (PAP)
Nauka w Polsce, Julia Kalęba