Autor: Piotr Zieliński

Fizyk i badacz struktur warstwowych dr hab. Maciej Molas, prof. UW został tegorocznym laureatem Nagrody naukowej im. prof. Stefana Pieńkowskiego – poinformował Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Uroczystość wręczenia wyróżnienia odbędzie się 14 kwietnia.

Nagroda jest przyznawana co dwa lata młodym naukowcom, którzy nie ukończyli 40. roku życia, za znaczące osiągnięcia naukowe w dziedzinie eksperymentalnej fizyki, astronomii, chemii i biologii. Szczególną wagę kapituła przywiązuje do umiejętności tworzenia lub współtworzenia zespołu naukowego przez kandydata oraz wprowadzania nowych tematów badawczych do polskich laboratoriów – przypomniano w informacji prasowej.

Laureat otrzymuje stypendium w wysokości 50 tys. zł.

Tegoroczną nagrodę przyznano dr. hab. Maciejowi Molasowi, prof. UW za „badania optyczne kryształów dwuwymiarowych, w szczególności badania własności spektroskopowych i magnetospektroskopowych ekscytonów w tych materiałach”. Bada on bowiem struktury warstwowe, które znajdują szerokie zastosowanie m.in. w optoelektronice i są przyszłością nanotechnologii. Ponadto, jego badania mają interdyscyplinarny charakter, łącząc chemię, fizykę oraz nanotechnologię.

Dr hab. Maciej Molas pracuje w Laboratorium Spektroskopii Optycznej Instytutu Fizyki Doświadczalnej Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Z UW jest związany od czasu studiów. Jest laureatem grantów Narodowego Centrum Nauki, kieruje zespołem badawczym, a wyniki prac publikuje w czołowych czasopismach naukowych.

Uroczystość wręczenia nagrody odbędzie się 14 kwietnia na Wydziale Fizyki UW, podczas konwersatorium współorganizowanego z tej okazji przez trzy wydziały UW: Wydział Fizyki, Wydział Chemii i Wydział Biologii. Laureat nagrody wygłosi wykład pt. „Warstwowe materiały van der Waalsa dla nowoczesnej optoelektroniki”. Wydarzenie jest otwarte dla publiczności.

Nagroda naukowa im. prof. S. Pieńkowskiego została ustanowiona przez Radę Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego dla upamiętnienia prof. Stefana Pieńkowskiego (1883-1953), twórcy warszawskiej szkoły fizyki doświadczalnej.

Jest przyznawana od 2004 r. – od 2020 r. co dwa lata. Inicjatorem i pierwszym fundatorem nagrody jest dr Marek Maria Pieńkowski działający za pośrednictwem Fundacji Marka Marii Pieńkowskiego. Od 2020 r. współfundatorem jest Fundacja Kościuszkowska.

Nauka w Polsce

Urszula Foryś, Barbara Roszkowska-Lech, Mikołaj Frączyk, Adam Kanigowski oraz Juliusz Banecki – to laureaci nagród głównych przyznawanych przez Polskie Towarzystwo Matematyczne za 2024 r. Naukowcy są doceniani za badania matematyczne, zastosowanie matematyki oraz jej popularyzację.

Nagroda im. Samuela Dicksteina jest przyznawana za wkład w nauczanie, popularyzację i historiografię matematyki. Za 2024 r. otrzymała ją Barbara Roszkowska-Lech z Politechniki Warszawskiej – za całokształt osiągnięć w dziedzinie edukacji matematycznej i popularyzacji matematyki, ze szczególnym uwzględnieniem upowszechnienia matematyki wśród uczniów, studentów i nauczycieli. Jako jej szczególne osiągnięcie jury wskazało na wymyślony przez nią i realizowany od 2015 r. projekt Dni Popularyzacji Matematyki na jej macierzystym Wydziale Matematyki i Nauk Informacyjnych Politechniki Warszawskiej.

Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie: Mikołaj Frączyk (za cykl ośmiu prac z geometrii i topologii przestrzeni lokalnie symetrycznych) oraz Adam Kanigowski (za istotny wkład w rozwój układów dynamicznych i teorii ergodycznej oraz ich interakcji z teorią liczb, fizyką matematyczną i teorią prawdopodobieństwa) otrzymali ex-aequo nagrodę im. Stefana Banacha. Tę przyznaje się za osiągnięcia w dziedzinie badań matematycznych.

Z kolei nagrodę im. Hugona Steinhausa przyznano Urszuli Foryś z Uniwersytetu Warszawskiego – za zastosowanie układów dynamicznych i teorii sterowania do modelowania dynamiki i leczenia nowotworów oraz za wkład w rozwój biologii matematycznej w Polsce. To wyróżnienie otrzymują naukowcy za osiągnięcia w dziedzinie zastosowań matematyki.

Wyróżniono także Juliusza Baneckiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (nagroda PTM dla młodych matematyków) – za cykl czterech prac z rzeczywistej geometrii algebraicznej.

Istniejące od 1919 roku Polskie Towarzystwo Matematyczne zrzesza osoby związane z polską matematyką. Cele PTM to m.in. reprezentowanie opinii i interesów polskiego środowiska matematycznego; krzewienie kultury matematycznej, w tym wspieranie edukacji matematycznej i popularyzacja matematyki; wspieranie badań matematycznych i zastosowań matematyki.

Nagrodom patronują wybitni polscy matematycy. Stefan Banach (1892-1945) to czołowy przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej. Hugo Steinhaus (1887-1972) był współtwórcą lwowskiej szkoły matematycznej oraz współzałożycielem (wraz ze Stefanem Banachem) wydawanego do dziś czasopisma „Studia Mathematica”. Z kolei Samuel Dickstein (1851-1939) był matematykiem, pedagogiem, historykiem nauki, wydawcą. (PAP)

Nauka w Polsce

Natalia Bednarek, studentka na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, jako jedna z 20 młodych badaczek z całego świata otrzymała prestiżowe stypendium Optica Women Scholars. Program ten wspiera młode naukowczynie w rozwoju kariery naukowo-badawczej w optyce i fotonice.

Program stypendialny Optica Women Scholars został uruchomiony w 2022 roku przez Optica Foundation – organizację, która wspiera młodych naukowców zajmujących się optyką i fotoniką. Granty w wysokości 10 tys. dolarów otrzymują wyróżniające się studentki studiów licencjackich i magisterskich. Spośród nadesłanych zgłoszeń jury wybrało 20 laureatek – wśród nich Natalię Bednarek, studentkę na Wydziale Fizyki UW. Jest ona jedyną badaczką z Polski nagrodzoną w tym prestiżowym konkursie.

Natalia Bednarek „od zawsze” chciała się zajmować nauką. Licencjat zrealizowała w ramach Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych UW, łącząc studiowanie fizyki i informatyki. Obecnie kontynuuje studia magisterskie na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego na kierunku Quantum Physics and Chemistry – Individual Research Studies.

„Miałam szczęście, że jako świeżo upieczona studentka MISMaP trafiłam do Laboratorium Fotoniki Kwantowej, kierowanego przez doktora Michała Karpińskiego. Spodobała mi się atmosfera panująca w zespole. I choć początkowo sądziłam, że bardziej fascynuje mnie fizyka teoretyczna, ostatecznie zdecydowałam się na fizykę doświadczalną” – mówi cytowana w komunikacie prasowym Natalia Bednarek.

Stypendystka Optica Foundation zajmuje się optyką fourierowską oraz fizyką kwantową. „Pierwsza z tych dziedzin koncentruje się na badaniu różnych właściwości światła, natomiast druga wyjaśnia zjawiska kwantowe, które często wymykają się intuicyjnemu zrozumieniu” – tłumaczy Natalia.

Obecnie pracuje ona nad grzebieniami częstotliwości – niezwykle precyzyjnymi sygnałami, których pomiar jest wyzwaniem dla standardowych detektorów. „W tym celu konstruuję układ zdolny do osiągnięcia wymaganej precyzji” – wyjaśnia.

Natalia Bednarek przyznaje, że stypendium to dla niej powód do dumy i zobowiązanie. „Chcę je jak najlepiej wykorzystać na dalszy rozwój w dziedzinie fizyki – wyjazdy na konferencje, staże zagraniczne, poznanie pracy w innych laboratoriach, zdobywanie nowych umiejętności i nawiązywanie kontaktów naukowych” – zaznacza.

Natalia zachęca młodsze koleżanki do studiowania nauk ścisłych. „Uważam, że nauki ścisłe, a zwłaszcza fizyka, to dziedzina, w której kobiety znakomicie się odnajdują”. „Potrzebujemy więcej badaczek. Nie słuchajcie krytycznych głosów – słuchajcie siebie i nie bójcie się postawić na nauki ścisłe. Naprawdę warto!” – zachęca Natalia. (PAP)

Nauka w Polsce

Dr hab. Kinga Kamieniarz-Gdula z UAM w Poznaniu otrzymała Proof of Concept Grant przyznawany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERC). Za kwotę 150 tys. euro zrealizuje badanie z obszaru biologii molekularnej.

Nazwiska zdobywców grantów Proof of Concept ERC ogłosiła w czwartek. Jako jedyna z Polski w gronie 134 laureatów znalazła się właśnie dr hab. Kamieniarz-Gdula.

Badaczka zrealizuje projekt z obszaru biologii molekularnej w terapii przeciwnowotworowej. Jak tłumaczy, obecne terapie przeciwnowotworowe często koncentrują się jedynie na kilku specyficznych celach molekularnych, co pozwala firmom farmaceutycznym szybciej i skuteczniej opracowywać leki.

„Jest to jednak metoda, która nie zawsze jest adekwatna do złożoności choroby – komórki nowotworowe mogą zmieniać swój charakter wraz z upływem czasu oraz uodparniać się na podawane leki” – wyjaśniła dla PAP Kamieniarz-Gdula.

Dodała, że nowotwory jednak mają też swoje słabe punkty. „Niedawno odkryto, że piętą Achillesową komórek rakowych jest końcowy etap przepisywania informacji genetycznej z genu (cząsteczki DNA) na RNA. Większość ludzkich genów ma kilka alternatywnych końców, a wybór tego właściwego może wpływać na końcowy produkt, czyli białko. Aby wykorzystać tę wiedzę w potencjalnej terapii przeciwnowotworowej opracowałam wraz z dr Martyną Plens-Gałąską innowacyjną metodę do poszukiwań nowych leków, które kierują wyborem, gdzie kończy się gen” – poinformowała.

Zaprojektowana przez badaczki strategia jest unikalna, ponieważ pozwala na wysokoprzepustowe oraz bezpośrednie monitorowanie tego procesu. W ramach nowego grantu Proof of Concept Kinga Kamieniarz-Gdula wraz z zespołem zamierza przebadać tysiące potencjalnych leków oraz dalej rozwijać opracowaną metodę. Ta strategia ma w przyszłości prowadzić do znalezienia nowych oraz bardziej efektywnych terapii dla pacjentów onkologicznych.

ERC Proof of Concept to grant przeznaczony dla badaczy, którzy już realizowali grant badawczy Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (Starting, Consolidator, Advanced lub Synergy). Proof of Concept dotyczy komercjalizacji wyników badań osiągniętych w poprzednim projekcie lub wykorzystania ich społecznego potencjału. Celem grantu jest m.in. weryfikacja koncepcji badawczej oraz angażowanie partnerów zewnętrznych. Kwota dofinasowania wynosi 150 tys. euro, a grant przyznawany jest na okres 18 miesięcy.

Urszula Kaczorowska (PAP)